HISTORIA POWSTANIA
SALI TRADYCJI
MAGISTRALI WĘGLOWEJ ŚLĄSK – PORTY
STACJA HERBY NOWE
Budynek dworca kolejowego Herby Nowe, miejsce początku budowy Magistrali Węglowej Śląsk - Porty zbudowano w 1926 r. przy linii Kalety – Podzamcze. Tętniący kiedyś życiem, dziś spokój cisza brak w nim poczekalni, kasy biletowej, baru dworcowego oraz wykorzystania wielu innych kolejowych pomieszczeń służbowych. Pomieszczenia w nim zajmuje tylko Dyżurny Ruchu i Drużyny Pociągowe. Kiedyś panował tu duży ruch pociągów a zwłaszcza towarowych, bo to przecież stacja węzłowa mająca pięć kierunków.
Z dniem 01.09.1991r. Naczelnik Stacji Rejonowej PKP Tarnowskie Góry Antoni Witkowski wyznaczył Henryka Dąbrowskiego do pełnienia czynności zawiadowcy Stacji PKP w Herbach Nowych. Od tego czasu w stacji tej zaczęło dziać się coś innego a przede wszystkim dbałość o historię kolejnictwa. Henio przypomniał nam wiele godnych uczenia dat i ta jedna 1 marca 1993 roku to wspaniała data, bo to 60 rocznica oddania Magistrali Węglowej Śląsk – Porty.
W wyniku tak ogromnego zaangażowania 16 grudnia 1993 r. w 60 rocznicę Magistrali Węglowej Śląsk - Porty w małym pokoju na pierwszym piętrze w budynku stacyjnym powstała Sala Tradycji Magistrali Węglowej Śląsk – Porty im. Józefa Nowkuńskiego. Była dziełem jego życia stworzył ją w budynku dworca w Herbach Nowych, do której zebrał wszystkie eksponaty, i której był opiekunem. Aktu otwarcia tej sali dokonał Józef Kowolik wtedy Z-ca Dyrektora Śl.DOKP i Antoni Witkowski.
Zasługą Henia Dąbrowskiego było też przywrócenie w historii polskiego kolejnictwa pamięci o inż. Józefie Nowkuńskim, budowniczym linii kolejowej Kalety – Podzamcze i Magistrali Węglowej.
A że Henio kochał kolej i kolejarzy to przypomniał nam o wielu innych zapomnianych ludziach, którzy kolej jak on po prostu kochali. Przypomniał nam w tym czasie, że w miejscowości Miedźno mieszka bardzo uczciwy i sumienny, lecz zapomniany przez wszystkich Pan Lukas były zawiadowca stacji Miedźno. Od niego otrzymaliśmy dużo eksponatów, które znajdują się w Sali tradycji min. Krzyż, który wisiał w jego biurze, ostatnia przedwojenna lista płac, portret Marszałka Józefa Piłsudskiego i wiele, wiele innych wspaniałych pamiątek.
Jak wspominał Henryk Dąbrowski – „Otworzyliśmy dla zwiedzających nasze muzeum dokładnie 16 grudnia 1993 roku. Datę tę wybraliśmy nie przypadkowo. Była to 60 rocznica uruchomienia Magistrali Węglowej Śląsk-Porty, na której to właśnie trasie znajduje się stacja Herby Nowe. Tutaj dokładnie zaczyna się ta trasa, jedno z największych przedsięwzięć gospodarczych II Rzeczpospolitej”.
Zbieraniem pamiątek eksponatów zajmował się głównie Henryk Dąbrowski. Szukał wszędzie, na starych zamkniętych stacjach szperał po piwnicach, strychach. W swoich poszukiwaniach skupiał się głównie na odcinku od Tarnowskich Gór do Karsznic. Jeśli jednak miał wiadomość, że gdzieś są jeszcze jakieś pamiątki od razu jechał i sprawdzał.
Bez jego zaangażowania, a przede wszystkim olbrzymiej wiedzy i wiadomości na temat kolei w regionie zbiory byłyby bardzo ubogie, by nie rzec szczątkowe. Od lat szperał po archiwach, wyszukiwał w starych magazynach, a także ratował przed złomowaniem wszelkie przedmioty, które miały związek z polskimi kolejami.
„Kolej, to moja miłość” - przyznawał Henryk Dąbrowski a „Historia PKP, to historia Polski, trzeba ją zachować, aby kolejne pokolenia mogły po nią sięgać”. I w ten właśnie sposób mały pokoik na pierwszym piętrze stał się za mały eksponaty, które zakrywały jeden drugiego, więc postanowiliśmy wykorzystać poczekalnie. Nie wszyscy z entuzjazmem przyjęli wiadomość o zaadoptowaniu poczekalni na izbę tradycji zbierano również podpisy przeciwko a przecież hol dworca był tak duży, że z powodzeniem spełniał rolę poczekalni a pociągów pasażerskich też było już coraz mniej. Z pomocą przyszedł Pan Naczelnik Antoni Witkowski i tak izba tradycji z pierwszego piętra została przeniesiona w 2003 r. do pomieszczenia dawnej poczekalni.
Wkrótce i to pomieszczenie stało się za małe, ponieważ Henio ciągle zdobywał to nowe pamiątki i eksponaty a że zbliżała się 70 rocznica tzw. węglówki Henio mi mówi słuchaj eksponaty już i tu się nie mieszczą należałoby przygotować kolejne eksponaty do prezentacji na tą uroczystość. W tym miejscu należy przypomnieć cytat Marszałka Piłsudskiego „Naród, który traci pamięć przestaje być Narodem – staje się jedynie zbiorem ludzi, czasowo zajmujących dane terytorium”.
Dziś ostatecznie izba pamięci znajduje się w dawnej restauracji dworcowej i poczekalni pierwszej klasy. Zgromadzono tam zarówno stare fotografie dokumenty jak i przedmioty związane z pracą kolejarzy. W każdym z tych działów pamiątki idą w setki egzemplarzy. Wiele z nich to unikatowe i oryginalne zabytki, których nie mają inne podobne muzea.
Izba Tradycji w Herbach Nowych poświęcona jest w dużej mierze Magistrali Węglowej. O tym szlaku wiadomości Henryk Dąbrowski zbierał najchętniej. Według niego budowa tej trasy to przykład wspaniałej postawy Polaków. Budowniczym był Polak inż. Józef Nowkuński, który zatrudniał do budowy również Polaków.
Dzisiaj mało osób zdaje sobie sprawę z rangi tej linii kolejowej i roli, jaką odegrała dla całego naszego państwa. Budowa Magistrali Węglowej była trzecią pod względem wielkości, po budowie Gdyni i Centralnego Okręgu Przemysłowego inwestycją w odrodzonej Polsce. To było jedno z najważniejszych zadań, jakie postawiły sobie władze II RP. Co ważne, zadanie to zostało w pełni wykonane i zaplanowane od początku do końca przez samych Polaków.
O czasach świetności tej linii kolejowej oraz samej stacji Herby Nowe świadczą właśnie zabytki zgromadzone na tej stacji. Może dzisiaj trudno w to uwierzyć, ale Herby Nowe stały się wraz z powstaniem Magistrali Węglowej jednym z najważniejszych węzłów kolejowych w Polsce - opowiadał Henryk Dąbrowski.
O minionych i dumnych latach magistrali węglowej przypominają dziś placówki muzealne: Izba Tradycji Magistrali Węglowej im. Józefa Nowkuńskiego na stacji w Herbach Nowych i podobna na stacji Bydgoszcz Główna oraz skanseny w Zduńskiej Woli-Karsznicach i Kościerzynie.
Izba funkcjonuje dzięki pasji Henryka Dąbrowskiego i ludzi dobrej woli, którzy przekazali swoje cenne często pamiątki rodzinne dla udokumentowania dziejów Magistrali Węglowej. Wśród tysięcy eksponatów zgromadzono tu m.in.: dokumenty i pamiątki osobiste budowniczego Magistrali inż. Nowkuńskiego, urządzenia sygnalizacyjne i łączności, kolekcję szyn, począwszy od Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej, bilety, dawne rozkłady jazdy i dokumenty kolejowe, archiwalne fotografie i wydawnictwa poświęcone kolei, tablice znamionowe i szyldy, mundury i czapki kolejarskie, liczne pamiątki osobiste po dyrektorach DOKP Stanisławie Malinowskim, Aleksandrze Rodaku i Władysławie Krasuskim. Nie brakło wśród eksponatów medali pamiątkowych, pocztówek, znaczków pocztowych, etykiet i opakowań oraz wszystkiego, na czym przedstawiono motywy kolejowe i co związane jest z koleją.
OPRACOWAŁ
Stanisław KOKOT
Sala Tradycji Magistrali Węglowej Śląsk – Porty
im. inż. Józefa Nowkuńskiego
stacja PKP Herby Nowe
www.izbatradycji.pl
Opiekunowie Sali Tradycji:
Stanisław KOKOT
– tel. Kol. 922 473 32 09 w 29; 22 473 25 05 w 29
tel. kom. +48 600 248 449; +48 698 689 699
e-mail: skokot@interia.pl